De Hondeportie! (Nieuwe spelling: Hondenportie). Ook wel eens de "Hollandse Nasi Rames" genoemd. Het basisgerecht bestaat uit een diep bord gevuld met geurige, gloeiend hete witte rijst. Op de rijst word een goed mals, gebakken biefstukje gelegd, overgoten met jus. Rondom de biefstuk gedrapeerd, als bij de Nasi Rames op de rand van het bord, kun je dan een aantal zaken extra vinden, op basis van familietraditie of van wat er over is aan kliekjes. Een aantal jaren geleden deed ik een simpel onderzoek naar de bekendheid van dit gerecht, via een oproep in het bedrijfsblad, dat door vele tientallen voormalige scheepvaartexpats gelezen werd. Ik was verbaasd wat mijn vraag aan reacties opriep van (oud)collega's uit de gehele organisatie, velen reeds lang met pensioen. Alle reacties kwamen van mensen die jarenlang ergens in Nederlands-Indië gestationeerd waren en met weemoed wilden vertellen over hun ervaringen. Ik ontving verhalen over, beschrijvingen van en aanbevelingen voor ieders perfecte uitvoering van het gerecht. (Ik neem aan dat die receptuur geschreven was op basis van beschikbaarheid in het Nederland van nu, (als substitutie van) bepaalde bijlagen).
Er waren vier basisversies, die telkens in een gelijke of iets andere vorm tevoorschijn kwamen:
Versie 1: rijst, biefstuk, kleine gebakken aardappeltjes, gebakken uien, zoetzure augurk in plakjes, sambal oelek, en een gebakken ei op de biefstuk. Vooral veel lekkere Hollandse roomboterjus, was één strenge instructie.
Versie 2: idem maar in plaats van de aardappeltjes: spinazie.
Versie 3: rijst, biefstuk, gebakken ei op het vlees, vers gemaakte sambal oelek, veel kroepoek oedang, stukjes verse komkommer en een flinke scheut zoete ketjap over het geheel. De meneer die dit stuurde, vertelde dat dit gerecht altijd als een soort fast food in de trein van Batavia naar Soerabaia werd aangeboden, en dat hij dit altijd bestelde als hij daar zakelijk heen moest. Door de open ramen kwam nogal wat vliegas van de stoomtrein, dat op zijn eten bleef plakken “maar er een extra lekkere smaak aan gaf”. Gelukkig gaf hij niet aan dat dit een essentieel ingrediënt is. Dit lijkt mij wel de meest echte en meestgebruikte vorm van de maaltijd. De aanwijzing dat de sambal "versgemaakt" moet zijn, geeft aan dat hier iemand aan het woord is die wéét waar Abraham de lomboks haalt!
Versie 4: bij de bovenstaande combinaties werd ook wel atjar (i.p.v de augurk) en/of seroendeng (licht gebakken gemalen kokos) aanbevolen of sambal oelek gemengd met wat ketjap, of zoete mais.
De reacties die ik op mijn onderzoek kreeg waren zeer enthousiast. Meerdere personen gaven aan dit gerecht, dat een hoog tempo doeloe gehalte voor hen heeft, nog regelmatig thuis te eten. Helemaal verbaasd was ik toen ik een reactie ontving van een dame die haar naam niet noemde, maar een exacte versie beschreef van de Hondeportie zoals mijn grootmoeder en mijn moeder die maakten. (Dat moet een Marineversie zijn geweest, (á la raasdonders of rotmok), omdat mijn grootvader als Marineofficier voor de oorlog enige jaren in Soerabaia werd gestationeerd). Later bleek dit briefje een grap te zijn van mijn moeder, die door iemand uit haar kennissenkring was geattendeerd op het bedrijfsblad. Zij vond, terecht, dat ik niet had mogen vergeten het haar ook te vragen. In de tientallen oude en nieuwere Indische kookboeken en -boekjes die ik bezit, komt het gerecht in deze vormen nergens voor. Op het internet heb ik een (slecht) recept gevonden met een flauwekulverhaal over de oorsprong van het gerecht, te dwaas om hier te herhalen, maar het ging wél om biefstuk met rijst. Zo ook een rare versie op de site van Albert Hein. Verder wordt een dergelijk gerecht enkele malen genoemd als "Java Hondenportie", te verkrijgen op Aruba, in Sydney en ergens in de States. De schrijfster van een blog (zie link)* brengt het gerecht dommerwijze meteen in verband met hondevlees en het gebrek aan zwerfhonden op het eiland: een belediging aan het adres van Aruba zou ik zeggen! Foei meisje, had je dat niet even kunnnen vragen? Ga vlug terug naar huis vóór je gepekt en gevederd wordt!
Toch is het zeer opvallend dat zo weinig (zelfs Indische) mensen dit gerecht kennen. Ik kan het warm aanbevelen. Ondanks de vreemde naam. Die eigenlijk niet zo vreemd is: mensen in Indonesië verkwist(t)en geen voedsel en de doggy bag, als een Chinese uitvinding, was daar al bekend vóórdat de moderne Nederlanders daar enkele decennia terug, via de Amerikanen mee in aanraking kwamen. De naam geeft waarschijnlijk aan dat er kliekjes (restjes, schurfjes) werden opgemaakt. Voor iets wat je anders aan de hond zou voeren, als "de portie voor de hond". Deze uitleg vind ik het meest logisch. Een andere mogelijkheid is dat de naam een verbastering is van een lokale term, in een lokale taal of dialect, waar er zoveel van zijn. Wie het echt weet mag het zeggen. Hoe het ook zij, het is nu aan mijn lezers om met mij te proberen dit gerecht niet uit te laten sterven. Eet, zeg en schrijf het voort!
* http://werkloze Zie onder 13.12 uur en bekijk de foto van het menu.
| Wouter | 10-09-2011 12:43 |
| Ik doe een poging: kan het niet een ludieke Hollandse vertaling zijn van doggy bag, de eufemistische benaming om de restjes/leftovers van een heerlijke maaltijd mee te nemen/krijgen? De handige takeaways voor de lunch a la de Japanse lunchbox in de trein of de Indiase rantangservice met chapati's en curry in de lunchpauze. Gezien de gemelde outsourcing van de lunchmaaltijd op de treinreis naar Soerabaja..... Nasigoreng is van oorsprong ook een leftover-gerecht van de vorige maaltijd en is nu standaard het Indonesische ontbijt in bijna elk hotel aldaar. Dus hondeportie is doggybag maar dan met standaard/traditionele bijgerechten? Ik denk dat we met onze conclusies dichter bij de waarheid zitten, dan welke andere onzin dan ook, die hierover op het web staat. Wie weet staat er nog iemand op die ons een betere verklaring weet te geven, maar die moet wel van goeden huize zijn! Sinjo Darius.
|
|